Klooster Claerkamp

Klooster Klaarkamp was een van de grootste en machtigste kloosters van het noorden.

In 1163 werd Klooster Klaarkamp opgericht als het eerste Cisterciënzer klooster in Friesland en Nederland. Dit klooster, gelegen nabij Rinsumageest, werd gebouwd op grond die werd geschonken door een lokale edelman. Hoewel de exacte oorsprong van de eerste monniken onbekend is, wordt aangenomen dat ze afkomstig waren uit de Duitse abdij Riddaghausen. Klaarkamp speelde een cruciale rol in de religieuze en economische ontwikkeling van de regio.

Klaarkamp onderscheidde zich als innovatief klooster, onder andere door als eerste in Friesland bakstenen te gebruiken in de bouw. De ligging van het klooster was strategisch: klei was volop aanwezig in de omgeving en turf uit de omliggende veengebieden diende als brandstof voor de steenovens. Hierdoor groeide het klooster niet alleen uit tot een religieus centrum, maar ook tot een belangrijke speler in de bouwtechnische ontwikkeling van Friesland.

Met twaalf uithoven (grote boerderijen), verspreid over Friesland, speelde Klaarkamp een sleutelrol in de voedselproductie en het economische netwerk van de regio. In de Schierstins in Veenwouden woonde de veenmeester van Klaarkamp. Hij was zelf ook een lekenbroeder was en zag toe op de turfstekers.
Aanvankelijk werden deze uithoven beheerd door lekenbroeders, maar in de 14e eeuw werd besloten om ze te verpachten. Dit gaf het klooster de mogelijkheid zich meer te richten op spirituele en intellectuele taken, terwijl de landbouwproductie bleef doorgaan.

Vanuit Klaarkamp werden meerdere kloosters gesticht, waaronder Bloemkamp, Aduard en Gerkesklooster voor mannen, en Sion en Genezareth voor vrouwen. Deze nieuwe kloosters verspreidden de Cisterciënzer invloed verder door Friesland en versterkten de religieuze gemeenschap in de regio.

Het klooster werd in 1580 volledig afgebroken, na de reformatie. Bovendien was men bang dat de Spaanse bezetter de gebouwen in gebruik zou nemen.
Er werd in 1885 voor het eerst archeologisch onderzoek gedaan. Nieuwe opgravingen in 1939-1940 en in 2012 brachten de structuur van het klooster verder in kaart. De plattegrond die toen werd blootgelegd, diende als basis voor een reconstructie van het klooster in de vorm van een maquette.
Van bovenaf gezien zijn de sporen in het landschap nog duidelijk zichtbaar.

Bronnen en verdere leesinformatie:

 Het middeleeuwse kloosterleven in Friesland – Fries Historisch Tijdschrift

 Klaarkamp en de Cisterciënzers – Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

 Archeologische opgravingen in Klaarkamp (2012) – Provincie Friesland

 De invloed van de Cisterciënzers in Noord-Nederland – Universiteit Groningen

 Het gebruik van baksteen in middeleeuwse kloosters – Nederlands Instituut voor Bouwgeschiedenis